Inbreng Algemene Beschouwingen
Voorzitter, dank.
Een provincie met levendige natuur, met schoon water en schone lucht. Met ruimte. Om te genieten, om een leven op te bouwen, om te zijn wie je bent. Een provincie waar we de klimaatcrisis een halt toeroepen. En Noord-Holland klaarmaken voor de toekomst. Een toekomst waarin we in balans zijn. Waar de economie opereert binnen de grenzen van onze planeet, en met inachtneming van de rechten van mensen.
Dat Noord-Holland, daar sta ik voor. En daar werken we in deze provincie iedere dag aan. Samen. Want voorzitter, ik ben er trots op dat we hier in Noord-Holland een groene en duurzame toekomst mogelijk maken.
Vaak is dat tegen de klippen op, dat geef ik gelijk toe. En vaak gaat dat niet zo snel als ik zou willen. De wereld staat in de fik. In het machtigste land ter wereld zijn de verkiezingen gewonnen door een veroordeelde crimineel, die de rechten van vrouwen wil inperken. We hebben een kabinet dat kiest voor simplistisch korte termijn denken en het uitsluiten van mensen. Het is soms zoeken naar een manier, een aanpak. Naar kleine stapjes vooruit. Dat is soms moeil ijk, maar daarmee komen we verder dan met roepen vanaf de zijlijn. In dit systeem vereist verandering een lange adem.
Juist samenwerken zorgt ervoor dat we dingen geregeld krijgen. In Noord-Holland laten we zien dat het wél kan. We maken structureel geld voor klimaat beschikbaar. We zorgen voor een eerlijke en rechtvaardige energietransitie, door substantieel en structureel geld te investeren in klimaat. Recent nog maakten we 1 miljoen extra vrij voor energiecoöperaties. Voor vervuilende bedrijven die de transitie naar schoon en duurzaam niet kunnen of niet willen maken is er geen toekomst in Noord-Holland. We investeren extra in de circulaire economie en maken nieuwe plannen. We verankeren de doelen om onze natuur te redden in ons beleid. We hebben geld vrijgemaakt voor extra voorzieningen, om ervoor te zorgen dat er voor iedereen in onze provincie een bibliotheek, buurthuis of sportclub in de buurt moet zijn. We gaan voor kringlooplandbouw in 2040. En we pakken de wooncrisis aan, voor iedereen, met een flinke extra investering in de woningbouw.
We blijven in gesprek en we zoeken samen hoe we verder komen.
Met deze begroting zetten we daar op in. En zetten we goede stappen. We zien ook risico’s. Op korte termijn heeft de provincie een solide financiële positie met voldoende reserves om tegenslagen op te vangen. Maar voor de langere termijn zien wij toch donkere wolken. De netto schuldquote stijgt naar 154% in 2028 en de solvabiliteit daalt naar 39%. En ook de algemene reserve daalt beneden de 25% die in de financiële verordening is opgenomen als minimum. Dit alles onder meer omdat we in tegenstelling tot de afgelopen jaren moeten lenen om investeringen te doen en dus ook de rentelasten moeten meenemen in de kapitaallasten.
En dat leidt ertoe dat de begroting vanaf 2027 niet in evenwicht is. GS stelt zelf ook dat om de begroting weer in evenwicht te brengen ”ingrijpende maatregelen hierbij onvermijdelijk zijn”. Het is noodzakelijk om de komende tijd dat gesprek met elkaar te voeren.
Voorzitter, er is afgelopen jaar ontzettend veel gebeurd in onze provincie en in het land. Het stopzetten van het NPLG is wat GroenLinks betreft een ontzettend desastreus besluit. Boeren wachten al jaren op duidelijkheid en op toekomstperspectief. Met het NPLG waren we goed op weg om dat te bieden. En bovendien vormt ons PPLG ook de basis voor de versterking van onze natuur. Daarom hebben we ook een brief aan minister Wiersma gesteund om haar te vragen deze weg niet in te slaan. Het is buitengewoon frustrerend dat plannen waar jarenlang door zoveel mensen aan gewerkt is zomaar stop te zetten. En zeker nu het alternatief vooral innovatie lijkt te behelsen hebben wij weinig vertrouwen in deze aanpak van de minister.
Het is goed en heel belangrijk dat de provincie vasthoudt aan de doelen uit het PPLG. We moeten die halen met elkaar. Niet voor niets noemen we ze daarom ook expliciet in het coalitieakkoord. Komende tijd moeten we met elkaar duidelijk krijgen hoe we dat gaan doen. In welke vorm en in welke volgorde er wat mogelijk is. En moeten we vooral aan de slag gaan, zonder te wachten op het Rijk voor financiering. Daarom steunen we de motie van Volt op dit punt ook graag.
Want voorzitter, in onze provincie vormt de natuur het fundament van een duurzame toekomst. Van de uitgestrekte duinen tot de veengebieden. Van de hei in het Gooi tot de wind op de dijk in Wieringen. Van de Slufter op Texel tot het Twiske. Elk ecosysteem met zijn eigen unieke waarde. De natuur geeft ons lucht, ruimte om op adem te komen. Om na een lange dag even te ontspannen, een lange wandeling te maken en inspiratie op te doen voor wat er komen gaat.
De kwaliteit van onze natuur staat op het spel. We kunnen haar niet verliezen. Ze houdt ons gezond. Samen kunnen we onze biodiversiteit en waterkwaliteit weer opnieuw opbouwen en weer gezond maken. Zodat ook in de toekomst wij, onze kinderen en onze kleinkinderen kunnen blijven genieten van onze provincie. Dat is onze plicht aan toekomstige generaties.
Als we ons NNN willen afronden, dan is er meer nodig dan we nu bieden als provincie. De komende jaren moet het nog wel lukken en komen we een heel eind, maar het PNN laat zien dat dat een aflopende zaak is. We steunen de ingeslagen weg van de gedeputeerde om te focussen op wat er wél kan en daar middelen en inzet op te richten. Voor ons is realisatie van het NNN één van de speerpunten van deze periode. Daar zullen we concrete resultaten op moeten boeken met elkaar. En dus ook samen kijken hoe we dat mogelijk blijven maken.
Want we zien in deze begroting ook dat de septembercirculaire gunstiger uitvalt van Noord-Holland dan de cijfers waar we in de begroting rekening mee houden. Het is zoeken naar evenwicht. We staan als provincie op korte termijn voor grote uitdagingen. En de koers die het landelijke kabinet heeft ingezet vraagt alleen nog maar meer om extra inzet voor natuur, water en klimaat.
Om te blijven werken aan onze doelen en om een tegenwicht te bieden zal de PvdA daarom zometeen een motie indienen, die GS oproept om met een bestedingsvoorstel te komen voor dit verschil ten opzichte van de septembercirculaire en die wij van harte mede-indienen.
Concreet moeten we ook de leefomgeving voor weidevogels verbeteren. De stand loopt al jaren terug. Dat komt onder andere door de achteruitgang van kwaliteit en oppervlakte van hun leefgebied. Weidevogels horen bij ons Noord-Hollandse landschap. Daarom dienen we een motie in die vraagt om te kijken hoe we onze inzet kunnen verstevigen. Motie vind je onder dit artikel.
Voorzitter, de fractie van GroenLinks maakt zich ook zorgen om de gezondheid van onze inwoners. In de IJmond wonen mensen onder de rook van Tata Steel. Dat is zo schadelijk, dat de levensverwachting daar lager ligt en mensen eerder kanker krijgen. Het is goed dat we de afgelopen jaren de handhaving flink geïntensiveerd hebben. We kijken met spanning naar het proces dat is ingezet met het voornemen tot aanzegging.
Recent was er groot nieuws over een Frans meisje, Emmy. Zij overleed aan de gevolgen van contact van haar moeder met gewasbestrijdingsmiddelen. Al bij haar geboorte bleek de placenta zwart gekleurd te zijn. Het Franse fonds voor pesticideslachtoffers stelde officieel vast dat haar dood veroorzaakt werd doordat zij al voor haar geboorte in aanraking met bestrijdingsmiddelen was gekomen. Het werd groot nieuws, ook in Nederland, u heeft het ongetwijfeld meegekregen. Motie vind je onder dit artikel.
Ook dichterbij huis zijn er steeds meer signalen die wijzen op de mogelijke schadelijke gevolgen van gewasbeschermingsmiddelen. Zo vroeg de gemeente Medemblik recent nog aan agrariërs om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen en hier op termijn mee te stoppen, ten behoeve van de gezondheid.
De rechtbank in Leeuwarden deed recent uitspraak over bestrijdingsmiddelen bij lelieteelt. Zij oordeelde dat onvoldoende vaststaat wat de impact van bestrijdingsmiddelen op Natura-2000 gebieden is. Daarmee stellen zij dat gebruik eigenlijk niet is toegestaan zonder goede ecologische toetsing. Dat roept bij ons de volgende vragen op. Wat betekent deze uitspraak voor Noord-Holland? Hoe kijkt GS naar het oordeel dat het Friese provinciebestuur mogelijke schade had moeten meewegen toen het verzoek binnenkwam om maatregelen te nemen tegen het gifgebruik? Welke conclusies trekt GS hieruit en hoe anticiperen we op mogelijke uitspraken die de Raad van State hierover gaat doen? Kunnen we daarop vooruitlopend ook bedrijven ondersteunen om aanpassingen te doen, zodat we schade in natuurgebieden kunnen voorkomen?
Voorzitter, wat GroenLinks betreft moeten we het zekere voor het zekere nemen. En moet de volksgezondheid van onze inwoners altijd bovenaan zetten. Naast onze vragen dienen we de volgende motie in, die oproept tot onderzoek naar welke maatregelen we nu kunnen nemen als provincie, voor zowel de korte als de lange termijn.
Als laatste dan nog, vorig jaar deelde ik bij de algemene beschouwingen een gedicht van Lieke Marsman. Cultuur geeft ons lucht, helpt ons de wereld om ons heen te begrijpen, te relativeren, te provoceren en te ontdekken. Het is dan ook onbestaanbaar dat dit kabinet kiest voor een BTW-verhoging op juist die zo belangrijke cultuur. Corona was al zwaar genoeg voor de culturele sector. Deze klap past daar niet bij. Als provincie moeten we ons als voorvechter voor de cultuur, voor de lucht in onze maatschappij, blijven uiten. We zijn dan ook blij met de oproep van de commissaris hierover op het laatste provincieconcert.
Voorzitter, het is soms tegen de klippen op. Maar ik geloof er in dat we met elkaar echt het verschil kunnen maken. Daar blijven we de komende jaren aan werken. Voor onze natuur. Voor ons klimaat. Voor onze inwoners. En voor de toekomst van onze provincie. Wij gaan vooruit.