Voorzitter, dank. 

Dit is een verhaal van de hoopvollen en de hooplozen. De mensen die de kansen kunnen zien, de kansen hebben en de kansen kunnen pakken. En de mensen die alle hoop allang verloren zijn. Die zich elke dag zorgen maken. Er niet van kunnen slapen. Zorgen om de komende jaren, om wat er te gebeuren staat met onze planeet, ons enige thuis. Of zorgen om de komende maand, over hoe ze de eindjes in godsnaam aan elkaar moeten knopen. Want de wasmachine is kapot en de verwarming moet weer aan. Zorgen om vanavond, over waar je in vredesnaam een dak boven je hoofd gaat vinden terwijl het regent, hagelt, steeds verder winter wordt. Zorgen om je toekomst, over die van je kinderen, van alle generaties na hen. 

Voorzitter, deze tegenstelling van hoopvollen en hooplozen - dus niet hopelozen, maar mensen zonder hoop - werd aan het licht gebracht door Tim ‘S Jongers, directeur van de Wiardi Beckmann Stichting. We spreken vaak van een kloof in de samenleving. Een absolute tweedeling. Aan de ene kant de ene helft van Nederland, de welvarenden, de huizenbezitters, de hoopvollen. Aan de andere kant de andere helft: de hooplozen. Zij die alle hoop in een toekomst en geluk verloren zijn. Hij zegt ook: we moeten de mensen met hoop en de mensen zonder hoop weer bij elkaar brengen. En daar hebben we juist ook de ervaringskennis van mensen zonder hoop bij nodig. Om ons echt te kunnen verplaatsen in hun wereld. 

Maar voorzitter, het gesprek gaat nu vaak niet over hoe we elkaar kunnen vinden, maar over hooploos versus hooploos. Ik zie dat het juist die groep hooplozen is die tegen elkaar worden uitgespeeld: dat starters geen huis kunnen vinden, dat zou de schuld van vluchtelingen zijn. Die vader in de bijstand, die moet gewoon maar aan de slag en fraudeert vast. Dat we geen gas meer uit Groningen halen, dat veroorzaakt de hoge energierekening. De boeren, die zouden de stikstofcrisis veroorzaakt hebben. 

Ik geloof daar niet in. Ik zie dat al deze groepen mensen niet tegen elkaar zouden moeten strijden, maar juist met elkaar. We focussen te veel op de kloof van mens tegen mens, terwijl wij juist aan dezelfde kant zouden moeten staan. De kloof tussen hoopvol en hooploos bestaat. En ik zie ook een andere kloof. Een kloof met aan de ene kant wij allemaal: de mensen. Die er voor elkaar zijn. Die er het beste van proberen te maken, ook als het moeilijk is. Die zich inzetten voor een duurzame toekomst. En aan de andere kant van de kloof: het systeem van ongebreidelde groei. De totale roofbouw die wij al decennialang plegen op onze aarde. De multinationals die vooral met zichzelf bezig zijn. De partijen van pappen en nathouden, van vooruitschuiven, van geen maatregelen durven te nemen, van zwichten voor populisme.

Voorzitter, ik geloof in een land en in een provincie waarin we ons niet langer conformeren aan oude ideeën over macht en economische groei. Waarin niet langer de grote bedrijven het voor het zeggen hebben, maar de mensen zelf. Waarin we onze eigen energie opwekken en we met de winst het buurthuis opknappen. Waar we ons keihard inzetten voor een ander systeem van vergunning en handhaving, zodat de gezondheid van mensen leidend wordt, in plaats van de normeringen van vergunningen. 

Het is daarom dat ik zo blij ben dat we vandaag de begroting 2024 met elkaar bespreken. Gebaseerd op het coalitieakkoord Verbindend Vooruit! Dat is wat we moeten doen in deze provincie en dat is ook wat we aan het doen zijn. 

Financiën 

In deze begroting stellen we een boel nieuw beleid voor en dat moet ook gedekt worden. Het is daarom goed dat we de opcenten verhogen van 67,9 opcenten naar 77,4. De fractie van GroenLinks stemt hiermee van harte in. Het is belangrijk om voldoende inkomsten te genereren om de beleidsvoornemens in het coalitieakkoord: “Verbindend vooruit” ook werkelijk te kunnen uitvoeren. 

Los daarvan is op dit moment nog onduidelijk of en hoe de andere systematiek van het provinciefonds ingevoerd gaat worden. Al lange tijd voert het IPO samen met de VNG met de rijksoverheid hierover. De vraag is of er een ‘ravijnjaar’ komt en hoe diep dat zal zijn. De uitkomst van de verkiezingen en het daaropvolgende coalitieakkoord kan beslist ook positieve gevolgen hebben voor het gemeente- en provinciefonds. Dit zal ons de komende jaren bezig blijven houden. 

Tata Steel en handhaving

Een van de dossiers waar we die uitdaging hebben om niet tegenover elkaar te komen te staan, maar juist samen te strijden tegen wat er mis gaat is Tata Steel. In de IJmond zien we een groot gebrek aan vertrouwen in overheden. En dat snap ik, want we hebben de afgelopen jaren gezien dat het moeilijk is om een gezonde leefomgeving te garanderen. Gezondheid moet leidend worden. Het is mooi en belangrijk dat we hier de afgelopen jaren al flinke stappen in hebben kunnen zetten. Daarin zien we in gedeputeerde Olthof een medestander. We willen ook dat er groen en schoon staal gemaakt kan worden in Noord-Holland. We hebben ook als provincie niet altijd een gezonde leefomgeving kunnen garanderen, ook doordat er soms al decennialang minder scherp op gecontroleerd is. 

De Omgevingsdienst is verantwoordelijk voor de controle en handhaving. Maar de OD zelf geeft aan dat zij onvoldoende capaciteit heeft om haar taken naar behoren uit te voeren. Wij denken dat het belangrijk is om de OD beter te faciliteren. En ook om een beroep te doen op andere overheden om samen te werken. De provincie is handhaver, maar we hebben het Rijk ook echt heel hard nodig. Onder andere doordat zij met Tata in gesprek zijn in het kader van de maatwerkafspraken. Daar moeten zij zoeken naar mogelijkheden om bijvoorbeeld de meest vervuilende onderdelen van Tata eerder te sluiten. Is de gedeputeerde dat met ons eens? 

Klimaat en energie 

Er liggen veel kansen in onze provincie. Ook om mensen die elkaar of die ons onderweg zijn kwijtgeraakt weer bij elkaar te brengen. Want als onze kant van de kloof de mensen zijn en de andere kant van de kloof die ongebreidelde groei is, dan hangt er aan de overkant van het ravijn een hele grote donkere wolk boven het systeem. Die wolk, dat is de klimaatcrisis. We hebben in het coalitieakkoord flink extra geld vrijgemaakt voor klimaat en energie. We gaan door met de Regionale Energie Strategieën. We maken ruimte om de netcongestie op te lossen. En we gaan energiecoöperaties beter ondersteunen. Zij lopen aan tegen een wirwar van procedures en een gebrek aan startkapitaal. Daarom breiden we het servicepunt duurzame energie uit voor hen. 

Circulaire economie

De klimaatcrisis is een symptoom van dat systeem van groei. En onze oplossingen om die crisis te bestrijden moeten dus ook oplossingen zijn die tegen het systeem ingaan, die van mensen zelf komen en die ten goede komen aan de omgeving. Daarom moeten we werken aan een ander systeem, aan een circulaire samenleving. Ik ben blij dat we binnenkort de evaluatie van de actieagenda circulaire economie bespreken en ook dat we daar het sociaal fundament en het afbouwen van de lineaire economie bij gaan betrekken. Er zijn een heleboel mensen in ons provincie al heel goed bezig. De koplopers. Zij maken die stap in een wereld die vaak liever nog een andere kant op gaat. Ik hoop dat we als Noord-Holland aan hun zijde staan en ze helpen de durf te vinden om stappen te maken. 

PPLG

Iets wat helemaal niet om al die menselijke activiteit heeft gevraagd, dat is onze natuur. Maar ze heeft wel te lijden onder ons menselijk handelen. De natuur heeft onze hulp nodig. Niet omdat dat economisch rendabel is, maar omdat we zonder haar nergens zijn. Om dat voor elkaar te krijgen hebben we voor de zomer een mooi concept-PPLG ingeleverd. En ook in het coalitieakkoord hebben we die doelen nog maar eens met elkaar bevestigd: We gaan voor 10% meer bos voor 2030. We nemen maatregelen om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. We maken het Natuurnetwerk Nederland af. We halen onze stikstofdoelen. Het is belangrijk dat we daar in Noord-Holland aan blijven werken. Ook nu het kabinet demissionair is. En ook nu het stikstoffonds controversieel is verklaard. Dat is spannend en dat is lastig, dat zien wij ook in. Het is soms lastig grip te krijgen hoe snel het daardoor gaat stokken in de uitvoering. Heeft GS daar nu al last van? Hoe wil zij gaan voorkomen dat er vertraging optreed op deze oh zo belangrijke dossiers? 

Overdag kijken we vaak vol trots naar ons landschap. En ook ‘s nachts kunnen we vaak ver kijken. Terwijl dat toch niet de bedoeling is. We leven in een drukke provincie. En dat betekent dat op veel plekken ‘s nachts ook het licht aan staat waar dat misschien niet hoeft, of minder kan. Bijvoorbeeld insecten hebben daar veel last van. Daarom die ik een motie in met het dictum 

Er moet de komende jaren veel gebeuren om onze natuur te versterken. Afgelopen jaren kregen we een extra uitkering van het Rijk voor het programma “betrekken bij Groen”. Die valt nu weg en daardoor blijft er €100.000 minder over. Dat betekent minder geld om groen-vrijwilligers te ondersteunen, terwijl zij juist zulk belangrijk werk doen. Ziet de gedeputeerde mogelijkheden om onze inzet toch op peil te houden?

Faunabeheer

Het landelijk gebied staat voor grote uitdagingen die grotendeels in het PPLG samenkomen. Wat ook een uitdaging is, is hoe we omgaan met de schade die wordt aangericht aan gronden door dieren, dan heb ik het voornamelijk over de ganzen. In het coalitieakkoord hebben we afgesproken dat er een actieplan moet komen voor het faunabeheer. Ik vind het belangrijk dat dat actieplan in eerste instantie uit zal moeten gaan van diervriendelijke, niet-dodelijke maatregelen. Dat actieplan gaat in eerste instantie over ganzen, maar ook over het jagen op andere diersoorten moeten we het blijven hebben. Nu is het nog zo dat er veel prikkels zijn om te schieten, bijvoorbeeld om aanspraak te maken op schadevergoeding. Dat lijkt me een perverse prikkel. Gaat de provincie waarborgen dat we daar zoveel mogelijk afscheid van nemen? 

Water

Een provincie waarin we omkijken naar elkaar en omkijken naar onze natuur. Een gezonde provincie. Dat betekent ook werk aan de winkel voor schoon water. De komende jaren zullen we veel extra maatregelen moeten nemen, ook samen met de waterschappen om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Wat GroenLinks betreft moet dat prioriteit hebben. Schoon water is voor ons allemaal belangrijk: mens en dier. 

Wonen

Als er een onderwerp is dat de afgelopen jaren ervoor gezorgd heeft dat de groep hooplozen steeds zichtbaarder wordt en ook groeit, dan is het wel de wooncrisis waar we inzitten. Steeds meer mensen kunnen geen huis vinden, zitten in een veel te duur huis of slapen bij vrienden en familie. Mensen in scheiding hebben geen uitweg, de wachtlijsten voor sociale huurwoningen zijn torenhoog. Wonen is een grondrecht. Een fijn, goed huis is bovendien ook een manier voor hooplozen om weer hoop te krijgen. Want zonder huis ben je nergens. Kijk maar naar de housing first aanpak die een aantal Scandinavische landen er op nahouden voor mensen die dakloos zijn geraakt. Het is goed dat we aandacht hebben voor economisch daklozen en het is goed dat we inzetten op bouwen. Op betaalbaar bouwen wel te verstaan. Het is goed dat we hier geld voor vrij maken en dat de provincie hier een stevige rol pakt. 

Mobiliteit

Als je dan ergens woont, is het ook fijn als je vanaf daar naar buiten kan. Om in verbinding te blijven met anderen. Om deel te nemen aan de maatschappij. GroenLinks gaat dus voor een bereikbaar Noord-Holland. Lopend, met de fiets of met het openbaar vervoer. Dat openbaar vervoer blijft een aandachtspunt. Zeker in de kop van Noord-Holland moeten we als provincie een tandje bijzetten om de bereikbaarheid op orde te houden. Ik ben dan ook blij dat we een gedeputeerde hebben die niet schuwt om van zich te laten horen op dit dossier. Een Noord-Holland Rail lijkt ons zo gek nog niet. 

Cultuur 

Voorzitter, kloven dichten en verbinding zoeken, dat kan het best via cultuur. De commissaris noemt dat het cement van de samenleving en daar geef ik hem geen ongelijk in. Het is daarom ook goed dat we extra geld vrij maken voor voorzieningen. Dat gaat over sport, maar dat gaat ook over cultuur. De bibliotheek verbindt, het theater verbindt. 

Onze provincie is rijk aan tal van culturen. Hoopvol en hooploos gaat daar dwars doorheen. En wij als politiek zijn er voor hen allebei. En wij als politiek hebben de taak om samen te strijden tegen die andere kloof, die van ongebreidelde groei. Het is onze taak om te werken aan een beter Noord-Holland. En dat hopelijk goed te doen, om ook hoop terug te brengen naar de hooplozen. Ik denk dat we daar allemaal ons best voor doen. En ik denk dat we in Noord-Holland belangrijke stappen brengen om een hoopvolle toekomst voor iedereen dichterbij te brengen. Maar als er een groep is die de hoop weet doet terug te brengen of je soms als je hoop kan doen verliezen, dan zijn het wel de kunstenaars. Laat ik daarom afsluiten met een passage uit een gedicht van Lieke Marsman, woonachtig in Noord-Holland. 

“Hoop is een alchemist: de dichtste steen   
ontzegelt het. Als uit een ei: klein  
verenpakketje, bebloed nog, onooglijk.   
Het eerste verzet wordt het luidste protest. 
Er is een nieuwe wereld mogelijk.”