Klaas Breunissen (GroenLinks) en Meino Schraal (CDA) stellen een jaarlijkse Willem Arondéus-lezing en tentoonstelling in
2005 voor.

Haarlem/Amsterdam, 8 oktober 2004

Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland,

Wij, Klaas Breunissen (GroenLinks) en Meino Schraal (CDA), stellen u voor dat de provincie Noord-Holland een jaarlijkse ‘Arondéuslezing’ organiseert en in 2005 een tentoonstelling wijdt aan leven en werk van de Noord-Hollandse kunstenaar en verzetsman Willem Johan Cornelis Arondéus. Doel: vergroten van de kennis en betekenis van Willem Arondéus onder de inwoners van Noord-Holland.

Waarom meer aandacht voor Willem Arondéus

Ondanks inspanningen in de afgelopen decennia die recht moesten doen aan de historische betekenis van Willem Arondéus als kunstenaar, openlijk homoseksueel en verzetsstrijder (er is een aantal boeken over hem verschenen en in 1995 is een televisiedocumentaire over zijn persoon gemaakt), weten nog steeds weinig mensen wie hij is. Wij vinden dat zeer te betreuren. Arondéus leefde het grootste deel van zijn leven in onze provincie. Provinciale Staten vergaderen in een zaal die is ingericht met wandtapijten die deze man heeft ontworpen. In het verleden heeft de provincie al eens aandacht geschonken aan Willem Arondéus. Zo publiceerde zij in 1995 een geïllustreerde brochure over zijn wandtapijten in de Statenzaal en werkte zij mee aan de documentaire die de VARA-televisie in 1995 uitzond over leven en werk van Arondéus. Tijdens rondleidingen voor bezoekers in het Provinciehuis besteden de rondleiders, met verwijzing naar de wandtapijten in de statenzaal, altijd aandacht aan de persoon Arondéus en diens werk. Wij zijn van mening dat Arondéus inspirerend en stimulerend kan zijn voor ons die nú leven. Arondéus’ eigenzinnigheid is dan het trefwoord. Arondéus was niet alleen een eigenzinnig kunstenaar, ook in zijn persoonlijk leven schuwde hij als openlijk homoseksueel de confrontatie met de heersende tijdgeest die homoseksualiteit afwees, niet. Arondéus' eigenzinnigheid culmineerde toen hij zich aansloot bij het verzet tegen de nazi-onderdrukker die landgenoten wegvoerde naar de dood. Wij vinden het wenselijk aan de persoon Willem Arondéus meer bekendheid te geven en zien een rol voor de provincie als het gaat om de herleving van de kennis en herinnering aan deze historische markante Noord-Hollander.

Wie was Willem Arondéus

Willem Arondéus leefde van 1894 tot 1943. Geboren in Naarden en gestorven in Overveen bracht hij het grootste deel van zijn leven door in Noord-Holland. Amsterdam, Blaricum, Laren, Bergen waren zijn woonplaatsen. Een aantal jaren heeft hij buiten de provincie gewoond, in Urk en in Apeldoorn.

Arondéus was om drie redenen een bijzonder man:

1. Verzetsheld

Willem Arondéus speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een vooraanstaande rol in het kunstenaarsverzet. In 1941 riep hij in de 'Brandarisbrief' alle kunstenaars op niet toe te treden tot de door de Duitsers ingestelde Cultuurkamer. Met beeldend kunstenaar Gerrit van der Veen leidde hij op 27 maart 1943 de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister. Doel was de bevolkingsadministratie en daarmee de controle op de persoonsbewijzen uit te schakelen zodat ook de deportatie van joodse stadgenoten door de nazi-bezetter kon worden tegengewerkt. Arondéus en andere deelnemers aan de actie werden echter na korte tijd opgepakt, na een schijnproces veroordeeld en op 1 juli 1943 in de duinen bij Overveen geëxecuteerd.

Aan de nagedachtenis van Arondéus is lange tijd weinig aandacht besteed, zeker vergeleken met zijn verzetscompagnon Gerrit van der Veen. De verklaring daarvoor is dat de tijdgeest van de naoorlogse jaren het bemoeilijkte om een homoseksueel die voor zijn gerichtheid uitkwam openlijk de eer te bewijzen die hem op grond van zijn verdiensten toekwam. Pas in 1983 werd Arondéus publiekelijk geëerd voor zijn rol in het verzet en kreeg hij postuum het Verzetsherdenkingskruis toegekend.

2. Kunstenaar

Arondéus maakte monumentale beeldende kunst. Een aantal grote wandschilderingen in het stadhuis van Rotterdam en bij de Amsterdamse GG&GD zijn van zijn hand evenals de negen wandtapijten die vanaf 1932 in de Noord-Hollandse Statenzaal hangen. In de tweede helft van zijn leven ontwikkelde hij zich als schrijver van romans en een aantal non-fictie boeken over schilders (o.a. over Matthijs Maris) en monumentale kunst.

3. Openlijk homo

Opmerkelijk is dat Arondéus vanaf jonge leeftijd openlijk voor zijn homoseksualiteit uitkwam. In ieder geval vanaf zijn twintigste, d.w.z. rond 1914. Hij heeft zijn homoseksualiteit nooit verbloemd, al had hij geheel volgens de tijdgeest te maken met het maatschappelijke vooroordeel en de weerstand jegens homo’s.

Voorstellen voor provinciale Arondéus-activiteiten

Wij doen u hierbij drie voorstellen om de bekendheid van Willem Arondéus te vergroten. Zijn eigenzinnigheid, zijn moed om tegendraads te durven zijn, maakt Arondéus tot een markante Noord-Hollander die een maatschappelijk verschil voor de samenleving heeft uitgemaakt. Met het voorstel tot instelling van een jaarlijkse Willem Arondéus-lezing willen wij tevens bijdragen aan de profilering van Provinciale Staten als volksvertegenwoordiging die er in de Noord-Hollandse samenleving toe doet. Immers ook de provincie ziet zich regelmatig geplaatst voor controversiële beslissingen met ingrijpende maatschappelijke gevolgen. Ook de provincie moet hierin eigenzinnig durven zijn.

1. Lezing

Wij stellen voor dat Provinciale Staten een jaarlijkse Willem Arondéus-lezing organiseert. Arondéus’ eigenzinnigheid is de inspirerende leidraad voor de keuze van spreker en onderwerp. De jaarlijkse lezing en daarbij behorende debat bieden een forum voor burgers en politici om vrij van gedachten te wisselen over actuele, voor de provincie relevante maatschappelijke en politieke thema's. De controverse mag hierbij niet worden geschuwd. Lezing en debat fungeren voor Provinciale Staten als kritische spiegel en overstijgen de politieke actualiteit van alledag. Zij profileren de staten daarmee nadrukkelijk als relevant politiek orgaan in het nieuwe duale bestuurssysteem van de provincie. De jaarlijkse lezing richt zich dan ook op de relevantie van de provinciale volksvertegenwoordiging. Een duale volksvertegenwoordiging die regelmatig ingrijpende beslissingen neemt en er voor de inwoners van Noord-Holland toe doet.

Op een prikkelende wijze worden de diverse doelgroepen binnen de Noord-Hollandse bevolking bij een en ander betrokken. Wij stellen voor de jaarlijkse Arondéus-lezing te laten voorbereiden door een kleine werkgroep uit Provinciale Staten. Het werkgroepje kiest o.a. het onderwerp en zoekt daar een goede spreker bij. De griffie/afdeling Communicatie van de provincie heeft hierbij tot taak de inwoners van Noord-Holland te betrekken bij de Arondéus-lezing. Wij denken hierbij onder andere aan informatie vooraf via de media, discussie vooraf via internet en een specifieke rol voor inwoners tijdens de lezing zelf. De voorbereidingsgroep van statenleden stelt na afloop van de lezing een korte notitie met conclusies en aanbevelingen op. Deze wordt besproken in een vergadering van Provinciale Staten, waarvan in de provinciale media verslag wordt gedaan.

2. Tentoonstelling

Wij stellen voor om in april/mei 2005, bij de zestigjarige herdenking van de Bevrijding, in het provinciehuis een tentoonstelling te organiseren over het leven en werk van Arondéus. De provinciale conservator, o.m. belast met de samenstelling en productie van de tentoonstellingen in het provinciehuis, is bereid om samen met het Verzetsmuseum (Amsterdam) een tentoonstelling over Arondéus samen te stellen.

3. Wandtapijten

Het is denkbaar dat bij de herinrichting van de statenzaal voorgesteld wordt de door Arondéus gemaakte tapijten uit de statenzaal te verwijderen. Wij vinden dat zo’n voorstel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en onderbouwing moet worden omkleed. Wij vinden hoe dan ook, dat deze wandtapijten op een voor publiek zichtbare plaats moeten hangen, liefst in de Statenzaal, eventueel elders in het Provinciehuis.

Globale begroting

Structureel voor de jaarlijkse Willem Arondéus-lezing

spreker

5.000

discussieleider

2.000

zaalhuur statenzaal

pm

catering

3.000

uitnodigingen

500

direct mail

2.000

brochure met uitkomst lezing/debat/PS-bespreking

10.000

advertenties/advertorial

5.000

27.500 euro

De kosten voor de jaarlijkse Arondéus-lezing worden betaald uit de begroting van Provinciale Staten. De kosten voor de tentoonstelling in april/mei 2005 kan worden gefinancierd uit het lopende budget van de conservator.

Besluit

Ondergetekende verzoeken Provinciale Staten dit initiatiefvoorstel te bespreken en het volgende besluit te te nemen:

Provinciale Staten van Noord-Holland;

gelezen het initiatiefvoorstel van Klaas Breunissen en Meino Schraal;

besluiten:

  1. een jaarlijkse Willem Arondéus-lezing in te stellen, te houden in de maand april;
  2. in het Provinciehuis een expositie over Willem Arondéus in april/mei 2005 te organiseren;
  3. uit hun midden de leden van de voorbereidingsgroep aan te wijzen, die de jaarlijkse lezing organiseren;
  4. het college van Gedeputeerde Staten op te dragen te garanderen dat bij de herinrichting van de statenzaal de door Willem Arondéus vervaardigde wandtapijten in het Provinciehuis voor het publiek zichtbaar blijven;
  5. voor de jaarlijkse lezing een structureel budget in te stellen van € 27.500, op te nemen in productgroep 100 (Provinciale Staten) van de begroting.

De leden van Provinciale Staten,

Klaas Breunissen (GroenLinks)

Meino Schraal (CDA)

aangenomen met overgrote meerderheid