Op 8 maart is het Internationale Vrouwendag en in Nederland is het dit jaar 100 jaar geleden dat het algemeen kiesrecht voor vrouwen werd ingevoerd. Dezelfde invloed claimen als mannen die hebben, lukt vaak nog steeds niet. In het Europees Parlement is 37% van de leden vrouw, in de Provinciale Staten is dat 34%. We spreken met Judith Sargentini, afzwaaiend Europarlementariër en lijstduwer van GroenLinks Noord-Holland voor de Provinciale Statenverkiezingen en de lijsttrekker van deze lijst, Zita Pels, over de vooroordelen en problemen waar vrouwen in de politiek nog altijd tegenaan lopen. Een gesprek over het verleden, het heden en de toekomst.
Heb je het vrouw-zijn bij de start van je politieke carrière gezien als een achterstand?
Judith: 'Ik denk eerlijk gezegd dat ik twintig jaar geleden veel makkelijker dacht over de positie van vrouwen waar dan ook, op de arbeidsmarkt, in het openbare leven, in de politiek. Het moest me een paar keer overkomen dat ik raar bejegend werd, of dat ik vrouwelijke collegae zag worstelen, voordat ik er echt aan wilde dat we in een mannenwereld leven. Gister nog, nam ik deel aan een debat met 6 mannen en ik.' Zita herkent zich hierin: 'Toen ik opgroeide ging het debat over gelijke beloning en het doorbreken van het glazen plafond als sluitstukken van de vrouwenemancipatie. Het leek vooral een individuele opgave te zijn. In de politiek werd het mij duidelijk dat we inderdaad in een mannenwereld leven. Ik ben in Provinciale Staten de enige vrouwelijke woordvoerder Financiën en zit daardoor bij veel vergadering als enige vrouw.'
Wat is er veranderd voor vrouwen in de politiek in vergelijking met toen je begon als politicus?
Judith lacht, 'zo oud ben ik nou ook weer niet hoor. Maar weet je, ik dacht dat ingesleten seksisme vooral iets voor oude mannen was. En die heb je veel in het Europees Parlement. Oudere heren, voormalig ministers, die al decennia gewend zijn dat mensen voor ze knipmessen. Sommigen van hen zien in jou, zeker toen ik tien jaar geleden daar binnen stapte, een assistent en niet een gelijke.' Ook de provincie wordt gedomineerd door oudere mannen zegt Zita, 'je kan het je bijna niet voorstellen maar er worden nog veel seksistische opmerkingen gemaakt. En de mannen hebben het niet door, het lijkt de status quo.' Gelukkig zien Judith en Zita ook mannen die juist wel genieten van de generationele mix en een jongere man of vrouw op sleeptouw nemen. En helaas zijn er ook mannen in je eigen generatie die, mogelijk onbedoeld, seksistisch zijn. Judith: 'er lopen heel veel mannen rond die zich bij onderhandelingen richten tot je mannelijke assistent en niet tot jou. Dat zijn trouwens vaak mannen van conservatieve partijen. Ik durf dus niet te zeggen of er veel veranderd is. ik ben ouder geworden. Ik ben nog steeds vrouw, maar geen jonge vrouw meer. En dat scheelt. Maar hoe een vrouw van 25 bejegend wordt, in de politieke arena.... Ik denk dat dat nog wel eens flink tegen kan vallen.'
Waarom zijn volgens jou vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd en hoeveel heeft dat te maken met alledaags seksisme in de samenleving?
Judith: 'Die aan Pippi Langkous toegeschreven uitspraak ‘ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’ wordt toch maar door heel weinig vrouwen zo beleefd. Voor mannen, heb ik de indruk, is dat heel gewoon. Die man kletst uit zijn nek en die vrouw is te bescheiden, maar daar prikken we met zijn allen nog steeds niet doorheen.' Zita vult aan: 'Als vrouw sta je voor een zware opgave. Je moet je aan de ene kant veel steviger neerzetten en je meer bewijzen om serieus te worden genomen en aan de andere kant is het maatschappelijke gewenste beeld van een vrouw dat ze bescheiden is dus als je je niet bescheiden op stelt kan dat al voor weerstand zorgen. Dat zorgt voor intern conflict en ik hoop dat zoveel mogelijk meisjes en vrouwen steeds vaker voor de Pippi Langkous strategie kiezen, in plaats van te denken anderen tevreden te moeten houden.' Judith: 'Een vrouw die carrière wil maken moet zich, voor haar eigen gevoel, overschreeuwen. Ik voel dat zo, of laat ik me nu in de kaarten kijken?' 'Nee, totaal niet!' reageert Zita, 'wat niet helpt is dat sommige vrouwen die in positie zitten zo gewend zijn aan de machocultuur dat ze niet meer durven te spreken over hun eigen worsteling. Ik vind het een groot goed dat wij dat met elkaar kunnen bespreken en dat weer met andere vrouwen kunnen delen. Onze struggles niet delen, maakt het alleen maar erger want dan zouden we doen net alsof het een individuele zaak is, terwijl de ondervertegenwoordiging een maatschappelijk probleem is.'
Wat maakt werken in de politiek anders dan werken in een minder zichtbaar beroep voor een vrouw?
Zita: 'Werken in de politiek maakt dat wat je doet erg zichtbaar is. Eventuele fouten dus ook. Volgens mij hebben veel vrouwen last van de drang om perfect te zijn of als perfect te worden gezien. Dat is een zware last die we collectief als vrouwen moeten afschudden. Leiderschap is de arena in durven gaan, ook al weet je dat je een keer een fout gaat maken. Daar kunnen we elkaar in aanmoedigen en in steunen.' Judith: 'In de politiek speelt een persoonlijkheidscultus. Om boven te komen drijven in je eigen partij en verkozen te worden, moet je jezelf in de publieke verkoop gooien. Er zit een showelement in. En als je je daar overheen hebt gezet, en je bent benoemd, kom je - of het nu de provinciale staten zijn of het Europees Parlement - in een ritme terecht dat gewoon niet zo mensvriendelijk is. Ik heb geen kinderen en geen ingewikkelde andere zorgtaken, maar als je die wel hebt - mannen, maar toch vaker vrouwen - dan merk je dat het politieke bedrijf er niet op ingericht is.' Zita heeft twee dochters en onderschrijft wat Judith zegt: 'vorig jaar moest uit nood een dochter een uurtje mee naar een vergadering van een commissie van Provinciale Staten omdat er geen oppas was. Ik had eerder al wel eens een kind meegenomen naar afspraken voor mijn werk dus ik zag het probleem niet zo. Tijdens de vergadering waren mijn collega Statenleden heel begripvol, maar achteraf heeft de voorzitter van de commissie geklaagd. Niet bij mij, maar bij de commissie die de vergaderingen coördineert. Vervolgens kreeg ik de notulen met het besluit dat het niet meer toegestaan was kinderen van commissieleden aan tafel te laten zitten. Ik had het idee dat we 100 jaar terug in de tijd waren gegaan.'
Judith, heeft werken in een Europese context je kijk op vrouwen in de politiek en de toekomst van vrouwen in Europa veranderd?
Judith: 'Ja, zeker. Ik ben ondertussen groot voorstander van vrouwenquota, zeker voor hoge posten in de politiek en het bedrijfsleven. Als we moeten wachten tot het vanzelf gelijk trekt, kunnen we wachten tot sint-juttemis. Zichtbare vrouwen moeten zich op ons netvlies branden, op dat van mannen én vrouwen. Dring het maar op. En op meer persoonlijk niveau. We hebben in het Europees Parlement ook een stevig #metoo debat gehad. Het is een plek waar veel jonge vrouwen werken als assistent van oudere heren, ver van huis, in een afhankelijke situatie. Daar gebeuren dingen. Toen ik raadslid was in Amsterdam was er ook wel eens een collega die haar tas door een medewerker liet dragen, maar uiteindelijk zijn we een redelijk egalitair land. In Brussel hebben veel meer parlementariërs een echte entourage. Ze worden in de watten gelegd en laten zich omringen door vrouwelijke assistenten.'
Wat kan in jullie ogen GroenLinks nog leren?
Judith: 'Ik denk eerlijk gezegd dat GroenLinks het niet slecht doet. We hebben de aantallen wel voor elkaar, maar de topposities niet altijd. Hoeveel vrouwelijke lijsttrekkers hebben we bij de provinciale statenverkiezingen? Jij natuurlijk, Zita, en wat voor eentje. Maar wie verder? Het ziet er helaas wel naar uit dat we voor landelijk en Europa weer even geduld moeten hebben. Laten we dat dan maar goedmaken in de ministersposten, toch?' Zita vult aan: 'Gelukkig zijn er nog 4 andere vrouwelijke lijsttrekkers bij de komende provinciale statenverkiezingen. Nu moeten we als partij gaan inzetten op dat onze politieke leiders, maar ook inderdaad de bestuurders, voor de helft vrouw zijn. Ik zou er enorm van balen als we in de provincies waar we mee gaan besturen er meer mannen dan vrouwen naar voren worden geschoven. GroenLinks is bij uitstek de partij om te laten zien dat het VVD-argument dat er wordt geselecteerd op basis van kwaliteit en dat er gewoon te weinig vrouwen met kwaliteit zijn, omver te werpen door zelf vrouwen naar voren te schuiven.' Judith: 'Slechts 37 procent van de Europarlementariërs is vrouw. En voor Nederland is dat 42. Dat kan beter. Ik heb even geteld: 21 van de 52 groenen zijn vrouw, dat valt me eigenlijk vies tegen. Andere progressieve groepen doen het een klein beetje beter dan wij. Dat moet bij de Europese verkiezingen op 23 mei beter kunnen. Aan GroenLinks zal het niet liggen. Op twee en drie staan vrouwen.' Zita vult aan: 'die opdracht hebben we binnen GroenLinks, maar ook tezamen met alle vrouwen van andere partijen. We zouden elkaar veel meer moeten vinden over de partijgrenzen heen. Ik hoop mij daar de komende vier jaar in Provinciale Staten voor in te zetten.'
Op vrijdag 8 maart organiseert GroenLinks Hilversum een netwerkevenement dat volledig in het teken zal staan van emancipatie in de politiek.