'We moeten onder ogen zien dat economische voorspoed alleen houdbaar is als die economie geen schade aanricht aan de wereld en haar bewoners.' Aldus fractievoorzitter Rosan Kocken die in haar bijdrage aan de Algemene Beschouwingen onder meer in ging op de gigantische uitdagingen op het vlak van duurzaamheid, het tegengaan van klimaatverandering en solide oplossingen voor de stikstofcrisis.
Lees hieronder haar volledige bijdrage.
Voorzitter,
De eerste begroting van dit college, en mijn eerste algemene beschouwingen als fractievoorzitter van GroenLinks, en wel vanuit de positie van coalitiepartij. Tjonge. Laat ik eerst maar eens duidelijk stellen dat ik hier vooral heel blij sta.
De basis van deze begroting is te vinden in het coalitieakkoord 'Duurzaam doorpakken', dat we afgelopen zomer sloten met de VVD, D66 en PvdA. In ons akkoord zit wat mij betreft veel vernieuwing, vergroening en verduurzaming; we gaan in Noord-Holland ambitieuzer aan de slag met de energietransitie, met het realiseren van het NNN, maken meer ruimte voor OV en fiets, we zoeken naar ruimte voor woningbouw én houden oog voor het open landschap.
Eerder dit jaar spraken we daarover ook, naar aanleiding van het toen pas gesloten akkoord. Vandaag hoort u van mij, het zal u denk ik niet echt verbazen, veel tevredenheid over de stappen die inmiddels zijn gezet.
Ik dank daarvoor onze coalitiepartners, de VVD, D66 en de PvdA. We hebben gezocht naar ruimte en naar compromissen en dat is in de ogen van GroenLinks goed gelukt. Ik denk dat we allemaal uitkijken naar de realisatie van wat is vastgelegd. Ook een woord van dank richting het college en de ambtelijke organisatie, die voortvarend met het akkoord aan de slag zijn gegaan. Daar heb ik geen enkele twijfel over. Wel wil ik het college vragen wanneer wij de uitvoeringsagenda tegemoet kunnen zien? Vanuit de Staten hebben we de behoefte én de taak u te kunnen controleren, of aan te moedigen, u scherp te houden. Geef ons uw planning, dan hebben wij een goed ijkpunt.
Maar voor nu: GroenLinks herkent zich in deze begroting, we zijn blij dat in de begroting de contouren van het nieuwe beleid te herkennen zijn, bijvoorbeeld in de verschuivingen in de bestemmingsreserves en het instellingsbesluit van de nieuwe reserves rond Gezonde Leefomgeving, het Groene Landschap en natuurlijk Klimaatadaptatie. GroenLinks staat voor een duurzaam, groen en sociaal Noord-Holland en deze begroting draagt daaraan bij.
Vanuit financieel perspectief stel ik vast dat de provincie er gezond voorstaat en daar is het college voor te prijzen. De weerstandscapaciteit en het weerstandsvermogen zijn robuust en de structurele exploitatieruimte voor de komende jaren ziet er positief uit. Het college werkt hard aan programma financiële hygiëne waarmee de kwaliteit van de financiële verslaglegging wordt verbeterd.
GroenLinks is daarbij ook zeer tevreden met de inzet van de portefeuillehouder waar het gaat om meer transparantie in de uitputting van de bestemmingsreserves te krijgen. De directe koppeling van één reserve aan één doel is daarin een goede stap. GroenLinks verwacht ook veel van een heldere bestedingsplanning vanuit de reserves.
In deze begroting wordt nog gewerkt met oude prestatie-indicatoren, zo zijn deze in het programma Ruimte nog geheel economisch ingestoken. GroenLinks denkt graag mee hoe we hier kwalitatieve indicatoren aan toe kunnen voegen om het coalitieakkoord ook hier tot zijn recht te laten komen. We gaan daarover graag met de gedeputeerde in gesprek, en horen graag of hij daartoe bereid is.
Algemene beschouwingen:
Er is een korte zin van 3 woorden die we inmiddels allemaal goed kennen en die wat mij betreft een belangrijk uitgangspunt in de politiek verwoordt: NIET ALLES KAN.
Niet alles kan. De titel van het advies van Het Adviescollege Stikstofproblematiek o.l.v. Johan Remkes, onze voormalige Commissaris van de Koning in Noord-Holland.
Ik was, ik zeg het eerlijk, opgelucht en blij toen ik die titel en dat rapport las. Blij dat niet was gekeken hoe we onder de moeilijke conclusie uit zouden kunnen komen en toch weer door zouden gaan op de 'business as usual' weg. Kijk, in de optiek van mijn partij wordt het natuurlijk al veel langer als onvermijdelijk gezien om de conclusies te trekken die in dat rapport getrokken worden. Maar het was toch goed om te lezen dat dat besef steeds meer ‘mainstream’ begint te worden. Want niet alles kan, zo is het precies. Te lang leven wij al zonder ons voldoende rekenschap te geven van de verborgen kosten – de steeds minder verborgen kosten moet ik zeggen - van ons handelen. Of het nu gaat om het klimaat of de natuur, we moeten onder ogen zien dat economische voorspoed alleen houdbaar is als die economie geen schade aanricht aan de wereld en haar bewoners.
We weten inmiddels: we hebben gigantische uitdagingen op het vlak van duurzaamheid. De deadline van het akkoord van Parijs komt dichterbij en er is nog een extra dimensie bijgekomen nu de Raad van State een vernietigend oordeel over de PAS heeft uitgesproken. Dat zijn echt grote uitdagingen. Uitdagingen die vragen om dapper bestuur en wijze politici. Dapper omdat nieuw beleid weerstand oproept. Wijs omdat het complexe vraagstukken zijn. Dat vraagt om politici die luisteren, keuzes maken en koers houden. Want alleen dan ontstaat effectief, reëel beleid;
En die keuzes zullen we allemaal voelen; niet alleen de boeren. De maximumsnelheid zal omlaag moeten, grenzend aan kwetsbare gebieden zal woningbouw veel lastiger worden. Onderweg naar toekomstbestendige landbouw zal de consument moeten wennen aan hogere prijzen etc.
GroenLinks is benieuwd of het College haar mening deelt dat er geen taboes zijn als wij naar oplossingen zoeken voor het stikstofvraagstuk en wij vragen aan het college om zo snel mogelijk een overzicht te presenteren met welke maatregelen er genomen zouden kunnen worden en wat ze opleveren. Graag een reactie van GS.
Voorzitter, nu ik het over stikstof heb, wil ik graag van de gelegenheid gebruik maken om GS en met name de portefeuillehouder een compliment te maken voor haar rechte rug. Ik ben trots op ons college dat, ondanks de sterke tegenwind, niet terugdeinst. Ik zei het al: luisteren, keuzes maken, koers houden.
NIET ALLES KAN. Het is eigenlijk heel logisch, maar voor sommige politici kennelijk toch niet...
Ik denk soms aan mijn moeder, die tegen de tijd dat er gestemd mocht worden, met mij nog wel eens een stemwijzer wilde doorlopen. Dat ging dan ongeveer zo: Meer geld voor onderwijs: JA! Meer geld voor gezondheidszorg: JA! Veiligheid: JA! Cultuur: JA! Sport: JA! De minima: JA! Etc., etc. En dan natuurlijk: belastingen omhoog: NEE!
Het probleem is natuurlijk dat je alles bij elkaar opgeteld dan op een uitkomst uit komt, die niet kan. Oftewel: Niet alles kan.
NIET ALLES KAN. Je kan dus niet zoals de PVV EN zeggen 'we schaffen de bio-industrie af' EN zeggen 'we staan vierkant achter de boeren'. Dat is echt een zwaktebod, zo komen we echt geen stap verder.
Wat mij betreft dient de politiek verder te kijken dan vandaag en morgen en op basis realisme voor de langere termijn te handelen, en niet steeds slechts de meest recente actiegroep te bedienen. De eerder onzichtbare, externe effecten van ons economisch handelen zijn zichtbaar geworden. We kunnen de prijs die de samenleving betaalt niet meer negeren. There is no such thing as a free lunch. Ook niet als die veganistisch is trouwens. Ik roep u allen op het uitgangspunt NIET ALLES KAN tot u door te laten dringen en van daaruit hier het gesprek aan te gaan.
En ja, het is misschien schrikken als een politicus van een middenpartij oppert om de veestapel te halveren. Maar zo’n ei van Columbus was het nou ook weer niet, althans niet voor mijn partij, en ik weet ook bij de PvdD is de vee-industrie al jaren aangemerkt als iets dat niet in ongewijzigde vorm kan voortbestaan.
Feitelijk is er natuurlijk geen veehouder die dit van D66 voor het eerst hoorde. Dat het idee ‘mainstream’ wordt, dat is misschien wel schrikken. Want de lobby van LTO en de hele agrarische industrie, is sterk en de meeste partijen waagden zich er lange tijd maar niet aan. Ik heb waardering en begrip voor de boeren die vechten voor hun toekomst, ook vandaag op deze plek. Maar hun toekomst zal echt een andere moeten zijn.
Ik vertrouw erop dat de Noord-Hollander kan rekenen op een verstandige meerderheid die luistert, keuzes maakt en koers houdt. Ook als dat gevestigde belangen verstoort. Omdat NIET ALLES KAN. Laten we proberen die keuzes zo verstandig mogelijk te maken. We moeten het gesprek aan gaan, met iedereen, met alle betrokkenen, en we moeten proberen er samen uit te komen.
EEN DUIDELIJK VERHAAL. EEN EERLIJK VERHAAL. EEN OPEN VERHAAL.
Voorzitter, we staan nog maar aan het begin van deze collegeperiode en we hebben nog een hoop te doen. Ik zie daar naar uit. En ik spreek hier nogmaals de hoop uit dat in een open debat met u allen te doen.
Kijkend naar de huidige begroting, waarin de eerste stappen in de huidige periode zichtbaar worden, zijn er een aantal zaken die opvallen. We zijn blij dat het college leefbaarheid en gezondheid een prominente plaats geeft; de industrie zal zich aan de regels en vergunningen moeten houden, de provincie zet zich in om de burgers te beschermen tegen overtredingen. We streven ernaar dat dat in overleg zal zijn met de industrie, maar uiteindelijk is de keuze wat GroenLinks betreft helder: we offeren de gezondheid van onze bevolking niet op omdat onze economie daar van profiteert.
Voorzitter, ik zal u bekennen dat het voor ons best wel even wennen is om de grootste coalitiepartij te zijn. Ik realiseer me terdege dat het voor de andere coalitiepartijen, na een achtjarig huwelijk met het CDA, ook best even wennen is dat er nu een partij meebestuurt die toch wel even anders tegen de werkelijkheid aankijkt.
Het doorbreken van de gesloten bestuurscultuur, een belangrijk punt van GroenLinks en eigenlijk van alle partijen, gelezen de brieven aan de informateurs bij de onderhandelingen, blijft een uitdaging en is natuurlijk ook niet van vandaag op morgen gerealiseerd. Maar ik kan wel zeggen dat wij waren tevreden met de gang van zaken tijdens de afgelopen Statenvergadering. Diverse moties, met steeds wisselende partijen die zich daarachter schaarden, konden op een meerderheid rekenen. Wat ons betreft is dat prachtig.
Wij willen graag het debat en de uitwisseling van argumenten bevorderen, zowel binnen PS als tussen Provinciale Staten (PS) en Gedeputeerde Staten (GS). Het debat mag wat ons betreft vaker en in de openheid worden gevoerd. Natuurlijk maak je als coalitie afspraken op hoofdlijnen en overleg je over gevoelige onderwerpen, maar buiten die coalitieafspraken kan en moet wat ons betreft vrije ruimte worden gevonden en benut voor het open debat en een gezonde dosis dualisme.
En dat levert vast en zeker ook wel eens een misverstand, verbazing of ergernis op. Je was toch zo kritisch, en nu stem je toch in met de collegekoers?! Of: hoe kan een collegepartij, nog wel de grootste, nou zo’n opstelling kiezen! & We gingen dit toch samen doen! GroenLinks zoekt naar het evenwicht en nodigt alle Statencollega’s uit mee te doen.
En ook bij één van de grootste opgaven waar Nederland en dus ook de provincie momenteel voor staat: het tegengaan van klimaatverandering, kan er wat ons betreft een open debat gevoerd worden. Er is geen eenduidig spoorboekje opgesteld dat ons de weg wijst in de noodzakelijke energietransitie. En het klimaat is niet ‘links’ of ‘rechts’, het gaat iedereen aan.
Maar dat debat is wel gebaat bij consensus over de feiten. Termen als nepnieuws en het in twijfel trekken van wetenschappelijke inzichten, bevorderen het vinden van gedragen oplossingen niet. Voorzitter, er zijn genoeg vragen waarover we in en buiten PS het debat moeten voeren. De vraag of klimaatverandering een (acuut) probleem is, hoort daar echter niet meer bij. Wij vinden het zinloos om het debat aan te gaan met partijen die, vanwege hun weerzin tegen het klimaatbeleid, wetenschappelijke consensus afdoen als ‘ook maar een mening’. Wij zijn er stellig van overtuigd, en baseren ons daarbij op de wetenschappelijke consensus onder klimaatwetenschappers, dat niets doen betekent dat we de volgende generatie met een schuld opzadelen die onacceptabel is.
Integraal klimaatbeleid
GroenLinks is dan ook blij dat het akkoord een integrale benadering van het klimaatprobleem ademt en dat wij dat ook terugzien in de begroting; in tal van dossiers zien we dat duurzaamheid een leidende principe is.
Integraliteit van het klimaatakkoord; Klimaat is niet langer ‘ook een onderwerp’ het is een portefeuille-overstijgende kwestie. Dat vraagt van al onze gedeputeerden dat zij zich committeren aan de doelstellingen, niet alleen de gedeputeerde ‘klimaat’ maar evenzeer de gedeputeerde mobiliteit, of landbouw, of industrie etc. En ik ben zeer tevreden met wat ik van hen tot op heden zie: het besef dat duurzaamheid ook op die portefeuilles een (zware) toon meeblaast, is er. Hulde daarvoor aan dit college.
Voor GroenLinks is het belangrijk dat we ons gezamenlijk als provincie realiseren dat het klimaatprobleem niet is opgelost met het alleen plaatsen van windmolens of zonnepanelen. We moeten inzetten op CO2 reductie, op slimme oplossingen op het gebied van warmte en er vooral alert op blijven dat we in gesprek blijven met elkaar en dat het geen eilandjes worden. Integraliteit voorop.
Van de oorspronkelijke biodiversiteit is in Nederland nog maar 15% over. Is dat erg? Wel als je het aan ecologen vraagt. Een ecosysteem wordt door elke aantasting verstoort en dan, op zich is dat juist, ontstaat een nieuw evenwicht. Maar er is een kritieke grens, en die is, volgens de wetenschappelijke consensus, inmiddels dicht genaderd. Dat kunnen we niet lichtzinnig over doen.
Maar waar ik in de voorgaande bestuursperiode mij geregeld als een Cassandra voelde in deze zaal, ben ik nu hoopvol, ik zie, doordat wij een ambitieus groen akkoord hebben gesloten, er door Noord-Holland duidelijk een tandje wordt bijgezet. Daarbij is de urgentie voor een aantal maatregelen nog meer voelbaar geworden door de landelijke ontwikkelingen.
En er is naast klimaat natuurlijk nog meer wat voor GroenLinks belangrijk is: GroenLinks is blij dat dit college inzet op het versterken van het OV, goed ook dat de bereikbaarheid van Den Helder aandacht krijgt. Wij misten in prioriteitenlijst wel het onderzoeken van het doortrekken van de noord-zuidlijn naar Zaanstad en Purmerend, wij hopen de komende jaren meer te zien op dat dossier.
En ik hecht eraan te benadrukken dat GroenLinks niets ziet in het verplaatsen van Schiphol naar zee, simpelweg omdat het verplaatsings-scenario naar redelijke vermoedens alleen haalbaar is als de vliegbewegingen substantieel zullen toenemen; dat is, gelet op de klimaatcrisis waarin wij verkeren voor GroenLinks onbespreekbaar. Wij kiezen voor het omgekeerde: de overheid moet vol inzetten op verbetering van het spoor; voor internationale treinreizen tot 750 kilometer moet de trein meest aantrekkelijke optie zijn.
Daarbij is GroenLinks blij met het instellen van het leefbaarheidsfonds. Wij roepen de gedeputeerde op de kaders voor dat fonds snel op te stellen, niet in de laatste plaats omdat vanuit verschillende hoeken als is ingesproken en gerefereerd wordt aan dat fonds. Kunt u ons aangeven wanneer wij dat kader tegemoet kunnen zien?
Ook de doelstelling om de komende jaren de helft van de nog liggende opgave omtrent ontwikkeling/ontsluiting/afronding van het Natuurnetwerk Nederland te realiseren, stemt hoopvol.
En GroenLinks is blij dat Noord-Holland op haar initiatief in de vorige bestuursperiode een regenboogprovincie is geworden en dat dat inmiddels voor bijna alle provincies geldt. Het is belangrijk dat de overheid laat zien dat er ruimte is voor iedereen, dat je mag zijn wie je bent, dat we blij zijn dat je er bent. Om dat geluid verenigd te laten horen dien ik vandaag, samen met D66, PvdA, VVD, SP en PvdD een motie in die GS oproept in IPO verband het initiatief te nemen om met een IPO-boot mee te varen in de Canal Pride.
Voorzitter, ik ga afronden, concluderend kunnen we zeggen dat GroenLinks zeer tevreden is over de eerste stappen die in deze begroting gezet worden en dat wij reikhalzend uitkijken naar de vervolgstappen die gemaakt zullen worden. De begroting is immers slechts een middel om de uitvoering van beleid mogelijk te maken. Een beleid waarin we de eerste contouren zien van de beweging naar een gezondere leefomgeving, een toekomstbestendig klimaatbeleid, een betere bereikbaarheid voor álle vormen van vervoer, een meer circulaire economie, een groen landelijk gebied, en een bestuurscultuur die dichter bij de mensen staat.
Ik sluit graag af met de gedachte waarmee ik ook begon; niet alles kan, laten we hier over zaken open en eerlijk praten, met elkaar en met burgers.