Vandaag worden in Provinciale Staten de Algemene Beschouwingen gedaan. Dit betekent; we spreken met elkaar over de begroting en waar het geld in het afgelopen jaar aan is uitgegeven. Fractievoorzitter Rosan Kocken voerde voor GroenLinks Noord-Holland het woord. Ze kreeg tijdens haar inbreng flink wat interrupties. Hier vindt je een link om de inbreng van Rosan terug te kijken. Haar gehele inbreng lees je hieronder.
Inbreng Rosan
"Actie, actie, actie!”, riep premier Rutte afgelopen week bij de opening van de VN-klimaattop in Glasgow. Grote delen van Nederland kunnen in de nabije toekomst verdwijnen door zeespiegelstijging, bleek afgelopen zomer uit het meest recente rapport van het VN-klimaatpanel IPCC. Afgelopen weekend gingen tienduizenden mensen in Nederland, net als in andere delen van de wereld, de straat op voor het klimaat. En ondertussen zijn wij in Noord-Holland op dit moment twee en een half jaar onderweg in de huidige bestuursperiode.
Systeem uit balans
We leven in een systeem dat volledig uit balans is. ´De Nederlander´ heeft een wereldwijde ecologische voetafdruk die neerkomt op het gebruik van veel meer hulpbronnen dan de biocapaciteit van Nederland hem biedt. Wij gebruiken ongeveer 4,4 hectare land en zee per persoon per jaar, terwijl als we het zouden moeten doen met de fysieke beperking van de oppervlakte van ons land, we genoegen zouden moeten nemen met slechts 0,8 hectare. Wij nemen dus véél meer dan ons eerlijke aandeel. En dat doen we niet alleen ten opzichte van mensen op andere plekken op de wereld, dat doen we eveneens ten opzichte van onze kinderen.
Als we het systeem waarin wij leven in stand houden en dát eerlijk willen maken, is dan de consequentie dat we een ongelofelijk terugval in welvaart zullen moeten accepteren?
Publieke luxe
Afgelopen week verscheen een vertaalde lezing van George Monbiot als artikel in de Correspondent. Monbiot biedt een oplossing; als we teruggaan naar de basis en de grote weeffouten in ons systeem herstellen, kan het ook anders, want er is wél genoeg ruimte.
Er is niet genoeg ruimte voor private luxe voor iedereen, maar er wel genoeg ruimte om iedereen te laten genieten van publieke luxe. Als we de ruimte anders gebruiken, dan is er genoeg voor geweldige openbare parken en zwembaden en musea en tennisbanen en kunstgalerieën en openbaar vervoer. Door meer publieke ruimte te creëren, creëren we meer ruimte voor iedereen.
Dat betekent iedereen privé genoeg om van te leven, en openbare luxe voor iedereen. Hoe dat eruit moet zien, moet u zelf maar lezen in Monbiot´s speech of de vertaling ervan in de correspondent. Kort gezegd ziet hij de oplossing in terug gaan naar het commons-systeem. Maar ik zal me nu tot de provinciale realiteit gaan beperken.
Begroting
Vooralsnog functioneren wij ín het systeem, en bij gebreke van voldoende macht het systeem af te breken, proberen wij het dan tenminste bij te sturen. En ik ben daar tamelijk tevreden over, het gaat best aardig. Niet snel genoeg, niet groen genoeg en niet links genoeg, maar gelet op de omstandigheden toch ´best aardig´.
Allereerst kort over de begroting op zichzelf. Daar waar we bij de vorige begroting vreesden voor een economische crisis, is deze het afgelopen jaar uitgebleven. Alhoewel in verschillende sectoren veel pijn is geleden, lijkt de economie verrassend vitaal en wordt eerder over personeelstekorten gesproken dan nog over de gevreesde massale ontslag golven. Hoewel, de Coronacijfers lopen weer op en opnieuw weten we niet wat ons nog te wachten staat. Daarmee is de uitvoering van de hier voorliggende begroting wederom tamelijk onzeker.
GS concludeert dat de Begroting 2022, net als vorig jaar, een sluitende begroting is en een meerjarig structureel evenwicht kent. Wij delen die conclusie. Voor 2022 gaan we uit van een klein voordelig saldo na bestemming. Het weerstandsvermogen voor komend jaar is verhoogd van 4,6 naar 10,4, als gevolg van een toename van de Algemene Reserve met 38,4 miljoen ten opzichte van vorig jaar. Ook de berekende solvabiliteitsratio voor 2022 is ruim voldoende om aan de verwachte verplichtingen te voldoen. Dat geeft een goed gevoel en wij danken GS dan ook voor het afgelopen jaren gevoerde beleid om de financiën op orde te krijgen.
Daarbij zijn we zeer tevreden over de doorgevoerde verbeteringen in de gebruikte beleidsindicatoren. Dit was een diepgevoelde wens van PS en de manier waarop de gedeputeerde dit heeft opgepakt en samen met de Rekeningen Commissie tot stand heeft gebracht verdient veel waardering. Het proces is nog niet ten einde en de doorontwikkeling van de indicatoren naar de begroting van 2023, o.a. gevoed door de brede basismonitor is zeer beloftevol. GroenLinks blijft graag meedenken met het college over een zinvolle toepassing en aanscherping van dit stuurinstrument voor PS.
GroenLinks gaat akkoord met de voorliggende begroting en bijbehorende instellingsbesluiten over nieuwe reserves en kredieten.
Nieuwe bestuurscultuur
Voor ons was deze, voor Noord-Holland, vernieuwende manier om PS direct te betrekken bij de begroting een belangrijk voorbeeld van de door ons gewenste Nieuwe bestuurscultuur: een kentering dat GS ons als PS meeneemt in dit proces en uitgebreid op onze voorstellen heeft gereageerd en heeft gekeken wat komend jaar haalbaar is. Ook de vooruitblik bij verschillende moties wordt door ons gewaardeerd.
Als GL vinden we het belangrijk om het open gesprek te voeren, ook als dat over ‘maar’ 640.000 euro gaat. Het kunnen voeren van dat open gesprek is een goed begin en we zouden graag als PS verantwoordelijkheid nemen voor het verder uitbouwen in hoe we dit verder vorm kunnen geven.
We zien dit als een lerend proces waarvan de eerste stappen naar meer smaken. GroenLinks is enthousiast over de plannen die op de korte termijn kunnen worden gerealiseerd en die gedekt kunnen worden uit het rekeningresultaat.
We zien ook moties die vragen om plannen uit te werken die langer de tijd kosten en niet in een paar maanden onderbouwd kunnen worden. Kan GS die verder uitwerken en bij de kaderbrief aan ons voorleggen?
Daarnaast moeten we ook oog hebben voor de lange termijn: hoe ziet het proces rond de perspectieven nota eruit? Hoe neemt u PS mee?
Over het verloop tot nu toe zijn we eerlijk gezegd wel een beetje teleurgesteld. De manier waarop GS de adviezen op de aangehouden moties heeft geformuleerd, komt op ons nog wel erg defensief over. Daar had veel meer mee gedaan kunnen worden.
Door het CDA is in de commissie EFB voorgesteld het proces van dit traject te evalueren en daarbij te bezien hoe we deze wijze van het betrekken van PS bij de begroting verder kunnen uitbouwen en verstevigen. GroenLinks sluit zich graag aan bij het voorstel van CDA. Wij horen graag van de Gedeputeerde hoe zij deze evaluatie ziet.
Dan verder kijkend, voorbij de systematiek en financiële regels, zie ik terugkijkend en vooruitkijkend veel dingen waar we tevreden over zijn.
Natuur
We zijn blij met de realisatiestrategie voor het NNN. Eindelijk maken we meters (vorig jaar is 750 hectare gerealiseerd) via een goed toegerust regiebureau met als doel de restantopgave rond 2027 ook echt te realiseren. Een robuust netwerk van natuurgebieden met ecologische verbindingszones vormt de beste garantie voor herstel van de biodiversiteit.
Ook zijn we blij dat de, in het coalitieakkoord al aangekondigde, Voedselvisie er nu ligt, en dat daarin het uitgangspunt is opgenomen dat de grondgebonden landbouw in Noord-Holland binnen tien jaar natuurinclusief moet zijn. Zo kunnen we samen met boeren en andere betrokkenen bij het landelijk gebied aan de slag, want er liggen grote opgaven zoals klimaat, stikstof, bodemdaling, waterkwaliteit en biodiversiteit.
En wat voor sommigen overbodig voelde zien wij als een krachtig signaal dat we beter een keer teveel kunnen afgeven dan een keer te weinig: we zijn dus blij dat we voor de zomer weer een motie hebben aangenomen waarin we de regering oproepen te stoppen met vergunningen voor gasboringen en andere mijnbouwactiviteiten in de Waddenzee. Met de voortschrijdende klimaatverandering is behoud van ons belangrijkste natuurgebied voor toekomstige generaties urgenter dan ooit.
Mobiliteit
Op het gebied van mobiliteit zien we steeds meer een verschuiving naar een integrale aanpak, daar zijn we blij mee. Waar tot voor kort de focus lag op auto-infra met als doel ´doorstroming´, is inmiddels het uitgangspunt dat onze projecten altijd een breder doel moeten dienen. In september stelden we het perspectief mobiliteit vast, waarin we veel van onze speerpunten terugzien. Bijvoorbeeld meer aandacht voor veiligheid voor fietsers en aandacht voor ontsnippering van landschap en natuur.
Ook omdat aanleg en onderhoud van ons wegennet een enorme claim legt op onze toekomstige financiën is het goed dat we niet lichtvaardig investeren in nieuwe wegen, zeker niet als zij vrijwel uitsluitend het doel van doorstroming dienen.
In het OV zijn we blij dat grootschalige bezuinigingen zijn uitgebleven door corona. GroenLinks zal er alles aan doen om te voorkomen dat het in de toekomst alsnog nodig is. We zien enorme uitdagingen op het gebied van ov, maar de financiële middelen ontbreken zowel op provinciaal als bij het Rijk. De urgentie is groot, want zonder een goedwerkend ov-systeem loopt Noord-Holland vast.
Goed nieuws is dat fietsen steeds aantrekkelijker wordt. Door technologische ontwikkelingen kunnen we steeds verder, maar ook sneller fietsen. Omdat de NH'se fietsinfrastructuur van uitstekende kwaliteit is, kiezen steeds meer mensen ervoor de fiets te pakken. Op het gebied fietsveiligheid is nog wel verbetering mogelijk en nodig. Doordat fietsers sneller fietsen en dit vaker oudere mensen zijn, neemt het aantal zware ongelukken toe. De komende jaren ligt een taak voor de Provincie om de fietsinfrastructuur te verbeteren, zodat we deze trend kunnen keren. Helpend daarbij is dat de autodominantie op veel plekken afneemt. Auto, fiets en voetgangers krijgen, als het aan GroenLinks ligt, een veel gelijkwaardigere plek op de openbare weg.
De Agenda Slimme en Schone Logistiek gaat ons helpen om ook de logistiek verder te organiseren en te verduurzamen, ook hier vroegen we aandacht voor.
Vervuiling
Ik begon met u voorhouden dat het systeem waarin wij gevangen zijn, of functioneren, fundamentele weeffouten heeft. Een voorbeeld daarvan is dat wij jaren alle ruimte hebben gegeven aan de luchtvaart, ruimte voor grootverdieners die toevallig ook net grootvervuilers zijn. We zien een steeds grotere groep burgers die steeds kritischer wordt op het volgens GroenLinks al tijden achterhaalde idee dat economische groei ons welzijn zou bevorderen. We zijn daarom blij met de gedeputeerde die zowel in het Luchtvaartdossier als ook in het dossier Tatasteel de leefbaarheid duidelijk prioriteert. In dat dossier zijn het afgelopen jaar veel verontrustende berichten naar buiten gekomen, berichten die duidelijk het gelijk van de verontruste omwonenden die zo vaak hier bij ons hebben ingesproken, aantonen. Het goede van die slechte berichten is dat het onmiskenbaar heeft geleid tot stevige aandacht voor dit dossier vanuit het Rijk. Wat ons betreft moet alle ruimte die GS heeft om de verbetering van de situatie op het gebied van gezondheid aan te jagen worden benut. Wij blijven aandringen op strengere regelgeving en op spoedige sluiting van de Kooks 2 fabriek.
Woningmarkt
We hebben dit jaar twee grote woondemonstraties gehad, er is steeds meer discussie over de grote problemen die er al jaren op de woningmarkt zijn en waar steeds meer mensen last van hebben. Waar het de woningmarkt betreft hebben we grote zorgen. Hoewel we in het hele politieke spectrum ‘actiebereidheid’ bespeuren, blijft de kwestie moeizaam vooruit te helpen. We kijken daarom reikhalzend uit naar het Masterplan Wonen, bouwen in steden moet beter en sneller kunnen.
We zijn blij te zien dat het college zich inspant om de huisvesting van statushouders bij gemeenten op de agenda te houden. Het is niet altijd eenvoudig om met lokale bestuurders het debat aan te gaan, een groot woord van waardering voor gedeputeerde Loggen dat hij hier namens de provincie een duidelijk geluid laat horen.
Het huisvesten van vluchtelingen is overigens geen kwestie van beschaving, ook vluchtelingen hebben rechten, en ook die rechten horen we te respecteren. Maar daarbij is het ook van groot belang dat wij, als we hen een goede start willen geven, hen sneller uit het jarenlange verblijf in de wachtkamer van het AZC halen. Die wachttijd helpt hen niet vooruit, en dat is voor niemand goed. Niet voor henzelf en ook niet voor de samenleving. Als wij verwachten dat zij een steentje bijdragen, dan is de overgang van opvang naar woonruimte van groot belang. Laten we daarom die stevige inzet vasthouden!
Bestuur
We zijn ook blij dat de samenstelling van de waterschappen, die in onze ogen niet meer van deze tijd is, langzaamaan ter discussie staat; de geborgde zetels zijn dringend aan heroverweging toe. We danken GS voor de inspanningen op dat vlak.
Waar we tevreden terugkijken en vertrouwen vooruit kijken zijn er ook zaken waar we ons zorgen om maken. De bestuurskracht van de kleine gemeenten in onze provincie staat onder druk en de gevolgen daarvan zijn dat de financiële gezondheid en de kwaliteit van de dienstverlening zeer onder druk staan. Wij vinden dat de provincie zich in die context krachtig moet opstellen en we geven het college in overweging meer zelf het initiatief te nemen om goede samenwerking en fusie te bevorderen. GroenLinks zal daar de komende periode ook zelf nog initiatieven voor nemen.
Economie
Dit jaar hebben we een aantal malen gesproken over de Circulaire Economie. Terecht heeft het college naar aanleiding van onze discussie met betrekking tot de Actie Agenda Circulaire Economie uitgesproken dat er eigenlijk geen verschil is tussen de gewone economie en de circulaire economie: alle economie zou circulaire economie moeten zijn. Vaart maken met deze transitie is noodzakelijk omdat onze huidige lineaire economie in steeds sneller tempo onze aarde uitput en wij de verantwoordelijkheid hebben ook voor onze kinderen en kleinkinderen een toekomst te bewaren. Maar ook omdat de transitie naar een circulaire economie veel kansen biedt aan innovatieve bedrijven die in Nederland, en vooral in Noord Holland, zo ruim vertegenwoordigd zijn. Hier ligt voor ons duidelijk een kans.
De markt zal die transitie moeten doen, maar overheid kan daarbij helpen. Ook de Provincie. Door het instellen en handhaven van regels, maar ook door te faciliteren in infrastructuur die hiervoor nodig is.
En bij de economie hoort ook de arbeidsmarkt. Bij een circulaire economie hoort een discussie over de circulariteit van de arbeidsmarkt. Hoe zorgen we ervoor dat mensen door omscholing en een leven lang leren de kans krijgen hun werkzame leven lang zinvol mee te doen in onze maatschappij, ook als zij er om wat voor reden dan ook wat minder voor zijn toegerust? Afgelopen jaar kwamen mensen thuis te zitten, of konden geen start maken door het gebrek aan stageplaatsen en perspectief. Een duidelijk negatieve score in de welzijnsmonitor. Echter, nu de economie weer aantrekt dreigt voldoende geschoold personeel een beperkende factor te worden. Bedrijven die de komende jaren zullen omschakelen, misschien verdwijnen of juist snel gaan groeien, betekent ook scholing en omscholing van werknemers. Dit zou volgens GroenLinks meer aandacht verdienen.
Wat betreft het Economisch herstelfonds zijn we blij met de gekozen insteek; het ondersteunen van de maatschappelijk-culturele sector. Deze heeft het immers zwaar te verduren. Corona vraagt veel van de samenleving en daarom is het van belang deze sector in deze tijd tegemoet te komen, juist omdat die sector bijdraagt aan het tegengaan van eenzaamheid en deze sector bij uitstek mensen in de gelegenheid stelt anderen te ontmoeten. We zijn daarbij blij dat we voor de koppeling met duurzaamheid hebben gekozen. We hopen dat daar op korte termijn concreet invulling aan gegeven zal worden.
Energietransitie
Op het dossier energietransitie zijn we tevreden over hetgeen GS heeft gerealiseerd, hoewel het steeds duidelijker wordt dat op dit dossier nog veel stevigere inzet nodig zal zijn. Enerzijds omdat we een verhoging van de taakstelling tegemoet kunnen zien en anderzijds omdat we, zeker in vergelijking met veel andere Westerse landen, niet bepaald voorop lopen. Zijn wij dat niet aan onze stand verplicht?
We hebben de door de regio’s opgestelde RESsen bekrachtigd en we hebben een stuk meer ruimte gecreëerd om duurzame energie op te wekken. Daarbij zullen we blijven benadrukken dat de energietransitie alleen dan kan slagen als álle groepen in de samenleving meepraten, én daarbij zullen we de waarde van natuur en landschap in het gesprek moeten betrekken. Het betrekken van burgers moet bovendien niet slechts betekenen dat zij mee kunnen praten, het is belangrijk is dat we ernaar streven dat zij in financiële zin kunnen participeren in de energietransitie.
Het is van groot belang dat we ons klimaatbeleid organisatorisch en financieel stevig verankeren, want ook dit is een van onze provinciale kerntaken.
Diverse anderen wezen er al op dat onvoldoende energie infrastructuur een grote spelbreker dreigt te worden in onze duurzaamheidsambities. Zonnepanelen kunnen opgewekte elektriciteit niet kwijt, bedrijven kunnen verduurzamingsplannen niet uitvoeren, laadinfra kan niet gerealiseerd worden, etc. Dit raakt inmiddels ook ons vestigingsklimaat. Het vraagt om stevige aanpak door de provincie om dit samen met gemeenten en netbeheerders zo snel mogelijk op te lossen. We zijn blij met een gedeputeerde die alles op alles zet om deze knelpunten sneller op te lossen.
De sterk stijgende gasprijzen hebben vooral voor minima grote gevolgen. Hoewel de grootste taak bij het Rijk ligt, moeten we ook provinciaal kijken hoe we de mensen die de hierdoor het meest in de problemen komen, kunnen ondersteunen, daartoe dienen wij met PvdA en D66 een motie in.
Terwijl we momenteel dagelijks horen hoe in Glasgow de onderhandelingen over de aanpak van de klimaatcrisis vorderen, gingen het afgelopen weekend ongekend veel mensen de straat op om hun zorgen over de klimaatcrisis te uiten. Wij hier vertegenwoordigen hen daar; hier maken we de regels waar ze daar om vragen. We dringen er bij GS op aan in dit dossier zoveel mogelijk haast te maken en ambitie te tonen.
Afronding
Voorzitter, ik ga afronden: We zijn inmiddels 2,5 jaar onderweg en we zijn ‘best aardig’ bezig. Hoewel mijn overtuiging is dat het systeem zodanig fundamentele weeffouten heeft dat eigenlijk geen steen op de andere kan blijven staan, zullen we het vooralsnog moeten doen met de kleine verandering die we wél kunnen maken. Uiteindelijk begint een revolutie met een eerste stap…
Ook waar het de bestuurscultuur betreft hink ik regelmatig op die twee gedachten. De ambitie de bestuurscultuur aanzienlijk te verbeteren, transparanter en democratischer te maken, heeft GroenLinks voor de verkiezingen duidelijk uitgesproken en daar spannen we ons in deze periode echt voor in. Maar soms is het om moedeloos van te worden en denk ik dat alles kapot moet om opnieuw te kunnen bouwen. Maar voorlopig moet ik mij ook daar tevreden stellen met de kleine veranderingen die wij kunnen maken, hopend dat het een eerste stap op weg naar échte verandering is.
Een kleine verandering zoals de behandeling van de begroting dit jaar met een ´motiemandje´ van de Staten. Ik kijk uit naar de door het CDA voorgestelde evaluatie, waarbij GroenLinks graag ziet dat die evaluatie nadrukkelijk gekoppeld wordt aan de door ons zo gewenste en bovendien Statenbreed gedragen wens van een nieuwe bestuurscultuur.