Recent verscheen de nieuwe barometer Welvaart en Welzijn Noord-Holland, voorheen het dashboard welvaart en economie. GroenLinks is blij met die barometer. Het geeft op een inzichtelijke manier invulling aan een breder welvaartsbegrip en stelt ons daardoor in staat de discussie over economisch beleid betekenisvoller te voeren. Ook de groei van de woningvoorraad, de inkomensongelijkheid en de leefbaarheid van de woonbuurt worden vanaf nu in kaart gebracht en kunnen meegenomen worden in onze afwegingen. Het thema Levensgeluk is vooralsnog alleen op landelijk niveau beschikbaar maar de gedeputeerde heeft aangekondigd dat we met ingang van volgend jaar zelfs op dat thema Noord-Holland zullen kunnen vergelijken met het Nederlandse gemiddelde. We zijn nu al benieuwd of de gemiddelde Noord-Hollander gelukkiger is dan de gewone, normale Nederlander waar onze minister-president het de afgelopen weken zo vaak over had.
De barometer maakt inzichtelijk dat de provincie het op de thema’s economie, demografie en werk beter doet dan het landelijk gemiddelde. De Noord-Hollander heeft gemiddeld meer te besteden en is minder vaak werkloos. Natuurlijk moet je dit soort cijfers op hun juiste waarde schatten. In onze provincie is de invloed van Amsterdam op de gemiddelde cijfers enorm. Het hoge bbp per hoofd van de bevolking en de relatief lage demografische druk worden er voor een belangrijk deel door verklaard. Maar dat neemt niet weg dat de barometer als eerste proeve geslaagd is en hopelijk steeds meer gebruikt zal worden om richting te geven aan het provinciaal beleid.
GroenLinks was dan ook teleurgesteld in de reactie van de gedeputeerde toen wij in de commissie Economie, Energie en Bestuur bij de bespreking van de barometer een aantal zaken benoemden waar Noord-Holland het minder goed doet. De inkomensongelijkheid groeit in onze provincie, de CO2-emissie stijgt en het woningtekort gaat de komende jaren echt nijpende vormen aannemen. In ieder geval die laatste twee thema’s raken direct aan de kerntaken van de provincie en het antwoord van de gedeputeerde dat met het economische provinciale beleid niet zoveel invloed uitgeoefend kan worden is dan echt beneden de maat. Of noemen we wat eerst een Dashboard Welvaart en Economie was, nu een Barometer Welvaart en Welzijn omdat Gedeputeerde Staten (GS) wil benadrukken dat de economie net zoiets als het weer is? Heb je bij een dashboard nog het idee dat je aan knoppen kunt draaien, bij een barometer lees je toch vooral iets af zonder dat je er zelf al te veel invloed op kunt uitoefenen. Wij kunnen ons het nauwelijks voorstellen: deze coalitie heeft 43 miljoen euro uitgetrokken voor nieuw beleid op het gebied van economie en werkgelegenheid, meer dan een kwart van de totale middelen voor nieuw beleid. Dat is toch niet omdat daarmee geen invloed wordt uitgeoefend? Wij verwachten van GS dan ook een serieuze reactie en willen het college uitnodigen in haar eerste termijn aan te geven hoe zij denken een extra inspanning te kunnen leveren om aan deze problemen op het gebied van duurzaamheid en woningbouw het hoofd te bieden.
Dat die extra inspanning voor duurzaamheid nodig is wordt ook in de barometer onderstreept. Voor de aanpak van het woningtekort begint de tijd te dringen. Dat blijkt wel uit de recente discussie over bouwen in de Purmer. Als we onvoldoende voortgang boeken met binnenstedelijk bouwen zullen ontwikkelaars ons altijd wijzen op de voor hen zeer lucratieve mogelijkheid om in het groen te bouwen. GroenLinks is daar zoals u weet een hartstochtelijk tegenstander van. Wij staan voor een open en groene Purmer, waar ruimte is voor natuur, weidevogels, recreatie en duurzame landbouw. Wij willen graag dat alle Noord-Hollanders tot in de verre toekomst van dat unieke gebied kunnen genieten. We zijn dan ook blij dat gedeputeerde Geldhof duidelijk stelling heeft genomen tegen deze en andere plannen om in het groen te bouwen. Maar de laatste analyse van de plancapaciteit voor woningbouw laat ook zien dat de provincie actiever haar rol moet nemen. Van de iets meer dan 135.000 geplande woningen tot 2025 heeft iets minder dan de helft (62.000 woningen) een hoge realisatiekans. Van nog eens 42.000 woningen wordt gesteld dat ze een beperkte realisatiekans hebben terwijl ze wel nodig zijn om aan de uitbreidingsbehoefte tegemoet te komen. GroenLinks vindt dat de provincie haar regierol steviger moet invullen en gemeenten niet alleen met raad maar ook met meer geld moet ondersteunen om binnenstedelijk wonen te versnellen en op te schalen.
2018 is het laatste volledige jaar in de bestuursperiode van deze coalitie. GroenLinks heeft herhaaldelijk indringend aandacht gevraagd voor de langere termijndoelen van de provincie op het gebied van groen en financiën. Helaas zonder enig succes. We kunnen dus nu al concluderen dat deze coalitie de inwoners van Noord-Holland met twee grote schulden opzadelt. De eerste heeft betrekking op het programma voor het afronden van het Natuurnetwerk Nederland. We weten vanaf het begin van deze periode dat er onvoldoende geld is om het netwerk af te ronden, ongeveer 100 miljoen euro. Een verstandig bestuur zou dan vast wat opzij zetten, deze coalitie schuift de rekening volledig door. Tegelijkertijd constateren we dat de algemene reserve van de provincie fors is geslonken. In 2012 – het eerste jaar dat deze partijen samen aan het stuur zaten – had de provincie 131 miljoen euro in de algemene reserve. Het eindsaldo in 2019 staat op 68 miljoen. Bijna de helft van de algemene reserve is dan dus opgemaakt, een flinke greep uit de provinciale kas. Dat de algemene reserve in 2021 weer iets is aangegroeid (79 miljoen) is een doekje voor het bloeden. Deze erfenis krijgt een volgende coalitie op haar bordje. Dat er jaar in, jaar uit triomfantelijk wordt geconstateerd dat onze motorrijtuigenbelasting de laagste van Nederland zijn heeft dus een prijs, een prijs die de provinciale besturen na ons mogen betalen. GroenLinks denkt dat het verstandiger is de opcenten stapje voor stapje te verhogen zodat de algemene reserve op peil kan blijven en er vast een reserve kan worden ingericht voor de afronding van het NNN. Omdat wij denken dat het hier om keuze tussen potverteren - wat de huidige coalitie doet – of verstandig sparen hebben we het amendement de titel “Verstandig sparen” meegegeven.
Op één klein onderdeel van de begroting willen we een indringend beroep doen op de coalitie. De terreinbeheerders hebben ons een brief geschreven waarin ze vragen om de middelen voor toezicht in natuurgebieden beschikbaar te stellen. Op dit moment is dat niet het geval. Aangezien provincies en beheerders op een hele zorgvuldige manier tot het bepalen van de kostprijs zijn gekomen voor voorzieningen en toezicht in de natuurterreinen zou het in onze ogen een heel slecht signaal zijn als we nu maar voor één component geld beschikbaar stellen. Om die reden vragen we GS middels een amendement om die omissie te herstellen.
We constateren verder dat GS niet tijdig is gekomen met een notitie over de invulling van de middelen voor slimme mobiliteit, ook al lag er een duidelijke motie van CDA, PvdA en D66. Wij betreuren dat ten zeerste en willen hier duidelijk stellen dat er geen cent van de gereserveerde gelden voor dit onderwerp mag worden uitgegeven totdat PS zich heeft kunnen uitspreken over het beleid en daarover een besluit heeft genomen.
Voorzitter, ik kom tot een afronding. Anderhalve week geleden is het nieuwe kabinet gepresenteerd. Zij hebben als we het regeerakkoord mogen geloven vertrouwen in de toekomst. Wij hebben vooral zorgen omdat nu al uit een doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat de voorgestelde maatregelen van het kabinet op het gebied van klimaat volstrekt onvoldoende zijn om de gestelde doelen te realiseren. Werk aan de winkel dus. Wij doen dat zoals u weet wel altijd met zin in de toekomst. Maar dan wel een toekomst waarin voor iedereen plek is. Wij kunnen daar hier een bijdrage aan leveren. Noord-Holland is een prachtige provincie. Laat dat vooral zo blijven. Overschakelen op duurzame energie en voedselproductie, binnenstedelijk bouwen en vormen van recreatie die de natuur koesteren en de leefbaarheid van onze inwoners respecteren zijn daarbij voor ons leidend.
